| Ta książka jest przeceniona – przeczytaj tutaj, dlaczego ją przeceniliśmy |
Alexis de Tocqueville
Dawny ustrój i rewolucja (przecena)
Dawny ustrój i rewolucja to dzieło nader interesujące i pobudzające do myślenia. Gdyby potraktować je tylko jako historyczny opis Francji XVIII wieku, trzeba byłoby uznać je oczywiście za przestarzałe, ponieważ od czasów Tocqueville’a ukazało się wiele prac bardziej gruntownych i wykorzystujących nieporównanie bogatsze źródła. Jeśli dzieło pozostaje ciągle niezwykle wartościowe, to ze względu na swoją warstwę, by tak rzec, filozoficzną czy socjologiczną, w szczególności zaś ze względu na swoją tezę główną, którą da się streścić tak oto: mylą się ci, którzy nie wierzą w ciągłość historyczną i są skłonni uważać, iż rewolucje są nade wszystko jej zerwaniem; rewolucje są przygotowywane przez podskórne procesy wcześniejsze i są tyleż zerwaniem, co kontynuacją – w wypadku Francji kontynuacją centralizacji władzy. Takie postawienie sprawy było w czasach Tocqueville’a bardzo nowatorskie i trudne do przyjęcia zarówno dla sympatyków rewolucji, jak i dla jej wrogów. Wydaje się, iż również dzisiaj nie jest to w żadnym razie pogląd banalny. Moim zdaniem może być inspirujący np. w sporach o stosunek między III Rzeczpospolitą i PRL. Nie zależy mi wszakże na tym, aby tezę Tocqueville’a na siłę aktualizować. Chodzi mi po prostu o to, że mamy w tym wypadku do czynienia z tekstem ciągle żywym, którego znajomość powinna należeć do wyposażenia intelektualnego każdego człowieka interesującego się poważnie polityką i historią ostatnich stuleci.
Jerzy Szacki
Praca Tocqueville’a o rewolucji jest w istocie rzeczy pracą nie tyle o jej przebiegu, ile o jej genealogii i przyczynach. Autor sięga do XV wieku, by pokazać, jak zmieniała się pozycja monarchy, arystokracji, a przede wszystkim na czym polega i do czego prowadzi wielki marsz równości. Dzieło to jest więc rozwinięciem i dopowiedzeniem tez już wcześniej formułowanych w O demokracji w Ameryce. W Dawnym ustroju i rewolucji Tocqueville przedstawia swoją wizję wolności, politycznej roztropności i konsekwencji centralizmu administracyjnego. Jednak osią rozważań są pytania o przyczyny wybuchu rewolucji i jej skutki. Autor pokazuje, że rewolucja nie tyle tworzy nowy ustrój, ile wydobywa na jaw i petryfikuje gotowe już rozwiązania społeczne i instytucjonalne powstałe w łonie starego reżimu. Powiada więc, że ciągłość wygrywa z retoryką gwałtownej przemiany, z ideologią postępu i oświecenia. Ta praca stanowi klucz do wszelkiej socjologicznej refleksji nad problemem zmiany społecznej i rewolucji. Obok dzieł Marksa, Webera i Durkheima należy do klasyki myśli socjologicznej – jest niezwykle ważna z punktu widzenia socjologii rewolucji, socjologii wiedzy (rola ideologii radykalnej), socjologii elit i badań nad przemianami struktury społecznej. Co ciekawe, większość hipotez Tocqueville’a została potwierdzona przez współczesną naukę.
Paweł Śpiewak
Fundacja Aletheia
tytuł oryginału: L’Ancien régime et la Révolution
ISBN: 978-83-89372-40-6
rok wydania: 2009
przełożyła: Hanna Szumańska-Grossowa
format: 122×195 mm
oprawa broszurowa
360 stron
nasza cena: 25,00 zł
cena detaliczna: 50,00 zł
